استخر کشاورزی چیست و چه کاربرد‌هایی دارد؟ بهینه‌سازی آبیاری در کشاورزی یکی از مباحث بسیار مهم محسوب می‌شود. به ویژه با بحران جهانی آب اهمیت بهینه‌سازی مصرف آب در کشاورزی دو چندان می‌شود. استخر کشاورزی راه‌کاری مقرون به صرفه و اقتصادی برای مدیریت آب مورد نیاز در کشاورزی و دامداری است. در این مطلب از گروه صنعت آب زارعان شما را با این استخرها و انواع آن‌ها آشنا می‌کنیم.
تماس با ما: 09100910940
استخر کشاورزی چیست؟
این استخر که با نام استخر ذخیره آب هم شناخته می‌شود برای جمع‌آوری و نگهداری آب مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما کاربرد اصلی این استخرها جمع‌آوری آب به صورت فصلی است. آب ذخیره شده در این استخرها برای مصارف زمین کشاورزی، باغات و دام‌ها مدیریت می‌شود. جریان ورودی و خروجی آب در این استخرها نیز از طریق ورودی‌های آب تنظیم می‌گردد. بنابراین تخلیه آب اضافی از استخر ذخیره به راحتی امکان‌پذیر است. در شهرها و روستاها می‌توان به عنوان یک منبع پایدار ذخیره آب از این استخرها بهره برد. از این رو در بسیاری از زمین‌های کشاورزی و باغات نسبت به ساخت استخرهای ذخیره آب اقدام می‌کنند. در ادامه به کاربردهای متنوعی که این استخرهای ذخیره دارند اشاره می‌کنیم.
کاربردهای استخر کشاورزی
استخرهای ذخیره آب دارای موارد استفاده و کاربردهای متنوعی هستند. در واقع کاربردهای این نوع استخر محدود به ذخیره و مدیریت آب نمی‌باشد. از اصلی‌ترین موارد استفاده از استخر ذخیره آب می‌توان به مواردی نظیر:
- جمع آوری آب حاصل از برف و باران
- ذخیره آب چاه، چشمه و رودخانه
- پرورش ماهی و آبزیان
- دامپروری
- شنا و تفریح
اشاره کرد. پس با احداث یک استخر ذخیره آب می‌توان استفاده‌های مختلفی از آن نمود.
انواع استخر کشاورزی
بعد از آشنایی با ماهیت و کاربرد این نوع استخر نوبت به شناخت انواع آن می‌رسد. بسته به نوع مصالح و متریال مورد استفاده در ساخت استخرهای ذخیره آب، آن‌ها را به چند گروه تقسیم می‌کنند.
استخرهای بتنی آب
استخر بتنی از انواع سنتی استخرهای کشاورزی محسوب می‌گردد که با حفر زمین و بتن‌ریزی ساخته می‌شود. برای عایق‌بندی دیواره‌های استخر هم از مصالح مختلفی مانند سیمان و بتن کمک می‌گیرند. بازدهی این استخرها در مقایسه با سایر استخرهای ذخیره کمتر بوده و ساخت آن‌ها نیز زمان‌بر‌تر است. همچنین نگهداری از انواع بتنی استخرهای ذخیره آب سخت‌تر از دیگر انواع می‌باشد.
استخرهای ژئوممبران
بسیاری استخر کشاورزی را با نام استخر ژئوممبران می‌شناسند. در ساخت این نوع ابتدا حفاری انجام شده و سپس از پوشش پلیمری با نام ورق ژئوممبران استفاده می‌شود. ساخت استخرهای ژئوممبران به تخصص و مواد اولیه ویژه‌ای نیاز دارد. این استخرها زمان ساخت کوتاهی دارند اما هزینه احداث آن‌ها نسبتا بالا است.
استخرهای فایبرگلاس
این مدل استخر کشاورزی را از فایبرگلاس می‌سازند و زمان ساخت نسبتا کوتاهی هم دارد. همچنین استخر فایبرگلاس نیازی به عایق کاری نداشته و عمر طولانی‌تری نیز نسبت به استخر بتنی دارد. اما مهم‌ترین چالش در خصوص راه‌اندازی استخر فایبرگلاس انتقال آن از محل تولید به محل نصب می‌باشد. چرا که انتقال این استخرها اغلب باید به صورت یکپارچه و در ابعاد بزرگ صورت گیرد. همین چالش موجب شده تا محدودیت‌هایی در ابعاد قابل سفارش آن وجود داشته باشد.
به غیر این مدل‌ها انواع دیگری از استخرهای ذخیره آب نیز هستند که کاربرد کمتری دارند.
ابعاد استاندارد استخر ذخیره آب
ابعاد استخر کشاورزی باید بر اساس فاکتورهای مختلفی مانند:
- نوع استفاده
- میزان مصرف
- میزان ذخایر آب موجود
- مساحت زمین
- ویژگی‌های خاک
تعیین گردد. با این همه هیچ اندازه و ابعاد مشخص و از پیش تعیین شده‌ای را برای این استخرها بیان نمی‌کنند. نکته مهم تناسب ابعاد خود استخر ذخیره آب با هم است. به این معنا که طول و عرض و ارتفاع استخر باید متناسب و کاربردی باشد. عمق استخر با توجه به جنس خاک و توسط تکنیسین فنی تعیین خواهد شد. سپس از روی میزان عمق مناسب استخر باید بهترین طول، عرض و ارتفاع برای آن مشخص شود. اما برای مشخص کردن بهترین ابعاد ساخت استخرهای ذخیره آب باید با متخصصین و کارشناسان این حوزه مشورت کنید.
مهم‌ترین نکات در ساخت استخر کشاورزی
نکاتی وجود دارد که رعایت آن‌ها موجب افزایش راندمان و بازدهی استخرهای ذخیره آب می‌شود. در این بخش به این موارد و نکات مهم که باید مورد توجه قرار بگیرند اشاره می‌کنیم.
انتخاب مکان مناسب برای ساخت استخر
خاک مناسب از مهم‌ترین فاکتورهای ساخت استخرهای ذخیره آب می‌باشد. کیفیت خاک محل نصب استخر موجب می‌شود بعد از احداث، در اثر رانش زمین و زلزله تخریب نگردد. همچنین شیب زمین در محل احداث استخر باید متناسب و استاندارد باشد. این موارد توسط تکنیسین و کارشناس ساخت استخرهای ذخیره آب تعیین می‌شود.
انجام زیرسازی اصولی
حفر زمین و مراحل ساخت استخر باید کاملا اصولی و طبق نظر کارشناس صورت گیرد. زیرسازی اصولی موجب افزایش عمر مفید استخر شده و هزینه‌های بعدی را کاهش می‌دهد.
توجه به تعمیرات و نگهداری استخر کشاورزی
در صورت نگهداری و تعمیر به موقع استخر، عمر مفید و بازدهی آن بالا می‌رود. همچنین خرابی‌های کوچک استخر ذخیره آب با کمترین هزینه و در زمان کوتاهی قابل بازسازی هستند. اما بی‌توجهی به خرابی‌های کوچک، اغلب مشکلات استخر را تبدیل به چالش بزرگی خواهد کرد.
پیشنهاد می‌کنیم مقاله اصول نگهداری انواع استخر را در رابطه با این موضوع مطالعه فرمایید.
مراحل ساخت استخرهای کشاورزی
برای ساخت اصولی این استخرها جهت ذخیره آب باید مراحل مختلفی را طی کرد. در این بخش به ترتیب مراحل کار احداث و راه‌اندازی استخرهای ذخیره آب را شرح می‌دهیم.
مکان‌یابی
مکان‌یابی، همانطور که اشاره کردیم نقش بسیار کلیدی در ساخت استخرهای ذخیره آب ایفا می‌کند. مکان باید به شیوه‌ای انتخاب گردد که کمترین هزینه و زمان برای ساخت استخر نیاز باشد. همچنین هدایت آب به داخل استخر و خارج از آن نیز ساده باشد. شکل هندسی و حجم آب نیز از نکات بعدی هستند که باید توسط متخصصین مورد توجه قرار گیرند.
حفاری و خاکریزی استخر کشاورزی
ساخت طبقه استاندارد در این استخرها مستلزم انجام حفاری، خاکریزی و کف‌سازی است. به ویژه در استخرهای ژئوممبران، کف‌سازی در تعیین طول عمر ورق‌های مصرفی تاثیر زیادی دارد. در این مرحله باید به نکات مهمی از جمله:
- شیب استاندارد کف
- اقدامات لازم جهت جلوگیری از ریزش دیواره‌ها
- صاف و متراکم کردن سطوح
توجه نمود.
انتخاب مصالح مناسب و باکیفیت
تنوع مصالح مورد استفاده در ساخت استخرهای ذخیره آب کار را کمی سخت می‌کند. هر مصالحی که در ساخت این استخرها استفاده می‌شود باید مرغوب و باکیفیت باشد. در خصوص ورق‌های ژئوممبران نیز انتخاب برند معتبر در زمان خرید اهمیت زیادی دارد.
مشخص کردن ورودی و خروجی آب استخر کشاورزی
در این مرحله باید محل لوله‌های ورودی، خروجی و سرریز استخر تعیین شده و سپس لوله‌ها نصب شوند. توجه داشته باشید که جنس تمام این لوله‌ها حتما پلی‌اتیلن باشد. لوله خروجی را نیز در فاصله یک متری از گوشه‌ها و لبه‌های کف قرار دهید. البته تمام این نکات توسط مهندسین و تکنیسین‌های مجرب گوشزد خواهد شد.
ساخت حصارهای محافظتی
استفاده از حصارهای محافظتی در پیشگیری از غرق شدن انسان‌ها و حیوانات در این استخرها موثر است. پس قبل از آبگیری استخر باید نرده‌ها و حصارهای محافظتی در اطراف استخر ذخیره آب نصب شوند. علاوه بر حصار، استفاده از تابلوها و علائم هشدار دهنده در پیرامون استخر نیز الزامی می‌باشد. خسارت‌های مالی و جانی ناشی از سهل‌انگاری در این زمینه بر عهده مالک یا بهره‌بردار استخر کشاورزی است. پس اقدامات محافظتی از استخرهای ذخیره آب را جدی بگیرید.
پر کردن حوضچه استخر
کنترل نهایی کار و پر نمودن حوضچه استخر مرحله پایانی کار به شمار می‌رود. بهتر است تست‌های لازم در این مرحله توسط کارشناس و تکنیسین مربوطه انجام گیرد تا اطمینان کامل حاصل شود.
مدیریت کیفیت آب در استخرهای کشاورزی
حفظ کیفیت آب در استخرهای ذخیره آب از اهمیت بالایی برخوردار است. چرا که پایین آمدن سطح کیفی آب می‌تواند خطراتی را برای رشد محصولات کشاورزی و آبزیان استخر به همراه داشته باشد. از جنبه‌های مهم مدیریت کیفیت آب استخر، آزمایش و نظارت بر پارامترهای مهم آن است. به علاوه باید از فیلتراسیون و گردش آب مناسبی در استخر بهره برد. سیستم فیلتراسیون کمک می‌کند تا ناخالصی‌ها و زباله‌ها از آب استخر پاک‌سازی شوند. همچنین کنترل کیفیت آب استخر از رشد جلبک در آن نیز جلوگیری خواهد کرد. همه این اقدامات موجب می‌شود بهره‌وری استخر ذخیره آب بالا رفته و بازدهی آن افزایش یابد. اما برای مدیریت کیفیت و تصفیه آب استخر حتما از تیم‌های حرفه‌ای و متخصص نظیر کارشناسان شرکت صنعت آب زارعان کمک بگیرید.
سخن پایانی
برای مدیریت مصرف آب و ذخیره‌سازی بهینه آن برای کشاورزی و دامپروری از استخر کشاورزی استفاده می‌کنند. این استخرها دارای انواع مختلفی هستند که بسته به بودجه و بهره‌وری مورد نظر ساخته می‌شوند. اما بعد از احداث و راه‌اندازی برای کنترل کیفیت آب در این استخرها نیز باید تدابیری اندیشید. در این زمینه می‌توانید با مهندسین و کارشناسان تیم صنعت آب زارعان از طریق شماره تماس 09100910940 گرفته و با آن‌ها مشورت کنید.
